Katten

In de volksmond wordt het verwijderen van de teelballen bij de kater ‘castreren’ genoemd. Het weghalen van de eierstokken (en eventueel de baarmoeder) van de poes wordt aangeduid als ‘sterilisatie’.

In de diergeneeskunde duiden ‘sterilisatie’ en ‘castratie’ echter niet op het geslacht van de dieren, maar op de operatie zelf. ‘Castratie’ is het weghalen van de geslachtsorganen, zowel bij mannelijke als bij vrouwelijke dieren.

Onze huisdieren worden dus altijd ‘gecastreerd’, welk geslacht ze ook hebben. Worden de geslachtsorganen niet weggehaald, maar de eileiders of zaadleiders onderbroken, dan heet dat ‘sterilisatie’.

De dieren zijn dan onvruchtbaar, maar hormonaal nog  intact. Het gedrag blijft dus hetzelfde. Uiteraard is dat “lastige” gedrag net hetgeen we willen vermijden. Sterilisatie van huisdieren wordt daarom bijna nooit gedaan.

Je lieveling laten helpen, het is iets waar de meeste kattenbezitters vroeg of laat mee geconfronteerd worden. Gelukkig voor de bezorgde baasjes is de operatie tegenwoordig een routine-ingreep en zijn de risico’s klein. Toch bestaat er nog wel wat onduidelijkheid rond castratie, met name rond de beste leeftijd om de castratie te laten uitvoeren…

Dat een poes niet eerst een nestje moet hebben gehad en dat ook niet gewacht moet worden tot de eerste krolsheid gepasseerd is, dat weten we ondertussen allemaal. Maar wanneer moet de operatie dan wel gebeuren?

Een wetenschappelijke reden is er eigenlijk niet voor, maar traditioneel worden katten in België en Nederland geholpen op een leeftijd vanaf zes maanden.

Over het algemeen genomen is dit een goede leeftijd om ongewenste nestjes en seksueel gedrag zoals sproeien voor te zijn. Toch kan het soms wenselijk zijn om op jongere leeftijd de dieren te laten helpen.

Dit is bijvoorbeeld het geval met kittens in een asiel, zodat die bij de nieuwe eigenaar niet meer voor nakomelingen kunnen zorgen. In de huidige adoptie contracten wordt het nieuwe baasje wel verplicht het geadopteerde katje te laten castreren, maar dit wordt vaak niet of te laat gedaan.

Zo blijft het voor de asielen dweilen met de kraan open. Voor fokkers geeft het verkopen van gecastreerde kittens de garantie dat er geen nestje kan genomen worden met een daarvoor ongeschikt kitten. Een fokverbod wordt door sommige mensen niet al te nauw genomen, wat uiteraard niet bevorderlijk is voor de gezondheid van raskatten. Fouten binnen het ras worden zo in de hand gewerkt. In al deze gevallen is vroegcastratie een optie. Maar wat houdt dat nu eigenlijk in?

Vroegcastratie is het castreren van kittens tussen de 8 en 16 weken oud. In België en Nederland is vroegcastratie nog niet zo bekend, maar steeds meer dierenartsen zijn er voorstander van. In de Verenigde Staten en Groot-Brittannië hebben dierenartsen reeds tientallen jaren ervaring, waardoor de voor- en nadelen goed gekend zijn.

De operatie kan al gebeuren vanaf de leeftijd van 8 weken, op voorwaarde dat bij katertjes de balletjes voelbaar zijn. Dit lijkt misschien zielig – het gaat immers om kleine, schattige hummeltjes – maar de praktijk wijst uit dat kittens er weinig hinder van ondervinden.

Het hele nest gaat namelijk mee naar de dierenarts, waardoor de kittens die geholpen moeten worden weinig stres hebben. Ze worden wakker tussen hun broertjes en zusjes en kunnen lekker warm tegen hun moeder aankruipen. 

Bovendien herstellen kleintjes veel sneller van de ingreep dan iets oudere katten. Een paar uur na de operatie huppelen ze alweer vrolijk rond. Ze schijnen ook minder last van pijn te hebben dan volwassen katten die geholpen worden (al kan ook hier de nodige pijnbestrijding na de operatie verlichting brengen).

De operatie zelf duurt gewoonlijk minder lang dan bij castratie op de ‘normale’ leeftijd. Doordat er bij jonge dieren minder buikvet aanwezig is, zijn de organen beter zichtbaar voor de dierenarts. Dit samen met het feit dat de geslachts organen minder ontwikkeld zijn en dus minder doorbloed, maakt dat het risico op complicaties daalt.

Uiteraard moet er bij het castreren van kittens wel een aangepaste narcose gebruikt worden. De nieren zijn nog niet volledig ontwikkeld en zijn daardoor minder goed in staat de gebruikte medicijnen te verwerken. Gasnarcose met pijnstilling is dan ook de aangewezen methode om kittens te verdoven.

Andere maatregelen zijn het gebruik van een warmtemat tijdens de operatie zodat het kitten niet onderkoeld raakt en het minder lang laten vasten. Normaal gesproken moeten katten vanaf de avond voor de operatie nuchter worden gehouden en krijgen ze pas de ochtend na de operatie weer te eten.

Kittens kunnen hun suikerspiegel nog niet zo goed controleren en hebben minder reserves. Daarom mogen ze tot voor de operatie gewoon eten en krijgen ze al een lichte maaltijd wanneer ze goed en wel wakker zijn. Door deze maatregelen te nemen, is de operatie even veilig als bij oudere dieren.

Tot een aantal jaar geleden deden geruchten de ronde dat vroegcastratie heel wat nadelen zou hebben. Zo zouden vroeg gecastreerde dieren klein blijven en een kleinere urinebuis hebben, waardoor ze makkelijker verstopt zouden raken. Gelukkig hebben grondige wetenschappelijke studies deze vooroordelen ondertussen weerlegd.

Katten die vroeg gecastreerd worden, groeien zelfs iets langer door doordat hun groeischijven (dit zijn de plaatsen in de beenderen waar nieuw bot wordt aangemaakt) later sluiten. Ze worden dus zelfs iets groter dan hun ongecastreerde soortgenoten!

Dit is niet iets specifieks voor vroegcastratie, aangezien ook bij katten die op de ‘normale’ leeftijd worden geholpen de groeischijven nog niet dicht zijn. Ook deze katten blijven dus iets langer groeien dan hun soortgenoten die pas geholpen worden na hun eerste levensjaar.

Verder wijkt de diameter van de urinebuizen niet af van die van ongeholpen dieren, hoewel de uitwendige geslachtsorganen minder tot ontwikkeling komen. Er is dus geen enkele reden om aan te nemen dat vroeggecastreerde dieren makkelijker verstopt zouden raken.

Net als bij alle geholpen dieren moet wel de voeding aangepast worden, om dik worden te voorkomen. Voor alle gecastreerde katten geldt dat ze minder energie verbruiken en dus minder of aangepast voer moeten krijgen.

Een veelgehoord argument tegen vroegcastratie is dat de dieren zich toch wel abnormaal zouden gaan gedragen, want ze zouden die seksuele hormonen toch wel nodig hebben tijdens hun ontwikkeling?

Uit gedragsstudies is gebleken dat er bijna geen verschil bestaat in gedrag tussen dieren die vroeg gecastreerd zijn, op normale leeftijd gecastreerd zijn en laat gecastreerd zijn. De enige verschillen die werden gevonden, waren verschillen tussen de eerste twee groepen en de laatgecastreerde dieren.

Dieren die gecastreerd worden op latere leeftijd, wanneer ze dus al ruim volwassen zijn, blijven vaker typisch seksuele gedragingen vertonen zoals bijvoorbeeld sproeien. De hormonen hebben dus wel degelijk invloed op de ontwikkeling van het gedrag: ze zorgen ervoor dat de hersenen van het kitten meer mannelijk of vrouwelijk worden, met de daarbij horende gedragingen. Net wat we met castratie willen vermijden dus!

Samenvattend is vroegcastratie een veilige optie om ongewenste (wilde) kittens te voorkomen en wie wil vermijden dat bepaalde kittens zich voortplanten en zijn huisdier hormonale driften wil besparen waarmee het dier niets kan en mag doen.

Traditioneel werden poezen en katers gesteriliseerd en gecastreerd op een leeftijd van zes maanden. Om sociale, gezondheids en populatie beperkende redenen is er een goede reden om dit eerder te doen en wel tussen zes en zestien weken leeftijd. Dit wordt dat ook vroege sterilisatie en castratie genoemd (Early Age Altering, EAA).

Het concept van vroege sterilisatie/castratie (Early Age Altering, EAA) is niet nieuw. In Amerika, Canada en Engeland wordt het al meer dan 50 jaar toegepast. Het concept wordt dan ook door verschillende grote diergeneeskundige organisaties ondersteund, zoals American Veterinary Medical Assoc., Canadian Veterinary Medical Assoc., Britisch Small Animall Veterinary Assoc., European Society of Feline Medicine ea.

Voorheen dacht men dat deze ingrepen op jonge leeftijd later voor problemen zouden zorgen. Maar onderzoeken hebben aangetoond dat dit niet het geval is.

• EAA heeft geen nadelig effect op de groei en het risico op fracturen.
• Obesitas is een probleem wat samenhangt met het dieet, beweging, leeftijd en andere factoren. Geholpen dieren hebben minder calorieën nodig omdat hun metabolisme wat lager ligt en hebben dus aan minder eten voldoende.
• Sexueel intacte dieren tonen minder affectie naar mensen en meer agressie naar soortgenoten dan geholpen dieren.
• Verschillende onderzoeken tonen aan dat EAA katers minder kans hebben op urineweg obstructies, dit is tegengesteld aan de gangbare (en dus onjuiste) denkwijze van veel mensen.
• EAA maakt de kans op borstkanker, testikelkanker, vergroting van de prostaat en infecties hiervan kleiner.

Voordelen van EAA zijn er vele. Een aantal van de belangrijkste zijn dat de dieren zich niet meer voortplanten, zodat de aantallen zwerfdieren (indirect) teruggedrongen kunnen worden. De kittens herstellen zeer snel van de operatie en zullen enkele uren na operatie al weer door het hok rennen alsof er niets gebeurt is.

De jonge patiënt heeft natuurlijk unieke perioperatieve, aneasthetische en chirurgische technieken en zorg nodig. Niet iedere praktijk en zeker niet iedere dierenarts is in staat om deze operaties uit te voeren. Maar als er gebruik gemaakt wordt van juiste protocollen, aneasthetische producten en zeer goede zorg zijn er geen vergrote risico’s.

Sinds het voorjaar van 2008 zijn wij, het team van Dierenkliniek Ommen, begonnen met het vroeg steriliseren en castreren van kittens. Onze resultaten hiermee zijn overweldigend. De kittens lijken geen hinder te ondervinden van de operatie en zijn een uur na operatie alweer lekker aan het eten en aan het spelen. Omdat deze aanpak wel extra zorg vereist vinden wij het prettig als u bij het maken van een afspraak wel vermeld dat het om kittens gaat.

Meer informatie voor u of voor uw dierenarts:

– Aronsohn MG, Faggella AM, Surgical techniques for neutering 6- to 14-week . Amer Vet Med Assoc 202(1):53-55,1993

– Faggella A, Aronsohn M. Aneasthetic techniques for neutering 6- to 14- week old. Amer Vet Med Assoc 202(1): 56-62,1993

– Howe LM, Slater MR et al. Long term outcome of gonadectomy preformed at an early age or traditional age in cats. J. Amer. Vet. Med. Ass. 217(11) 1661-1665, 2000

– Little S DVM, diplomate ABVP, Anesthesia and Surgical Protocols for early age altering in the Cat. Ontario, Canada. 2000

– Little S, DVM, DABVP (feline), Early age Altering, The Winn feline foundation, Manasquan, 2006.

– Root MV, Johnston GR, Olson PN, The effect of prepuberal gonadectomy and post puberal gonadectomy on penile extrusion and urethral diameter in the domestic cat. Vet Radiology & Ultrasound 37(5):363-366,1996

© 2008 Drs. M.J. van Dijk

• Vroege castratie, vroegcastratie
• Vroege sterilisatie, vroegsterilisatie